به گزارش حاشیه خبر،سدی که بر روی سازند گچساران، یعنی همان سازندی که سد گتوند بر روی آن بنا شده، ساخته شده است و باید دید که در صورت آبگیری آن چه تبعاتی برای خوزستان و حیات مردمانش دارد؟
در شرایط کنونی انتشار تصاویر و اخبار در خصوص آبگیری این سد و صحبت‌های ضد و نقیض در این زمینه نگرانی‌ها را چند برابر کرده است. در شرایطی که رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با تکذیب خبر آبگیری سد چمشیر از احداث چاهک‌هایی برای بررسی وضعیت و راستی‌آزمایی این سد خبر می‌دهد و شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران نیز، به‌عنوان مجری اجرای طرح سد چمشیر خبر آغاز آبگیری این سد را تکذیب می‌کند، سید علی احمدزاده استاندار کهگیلویه و بویراحمد از آبگیری سد چمشیر خبر می‌دهد و می‌گوید این سد هیچ مشکلی ندارد و در حال آبگیری است.
وجود بیش از ۲ میلیارد تن نمک در زمین‌های سد چمشیر
در این زمینه سید کریم حسینی نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه براساس برآورد کارشناسان در زمین‌های مخزن سد چمشیر بیش از ۲ میلیارد تن نمک وجود دارد، گفت: در صورت آبگیری چمشیر میزان شوری آب در مخزن این سد بیش از ۳ برابر شوری آب دریا خواهد بود.
وی در خصوص آخرین وضعیت سد چمشیر و آبگیری این سد اظهار کرد: هرچه از طرح موضوع چمشیر و آبگیری آن زمان می‌گذرد کارشناسان به بحث نمکی بودن لایه‌های مخزن این سد بیشتر اذعان پیدا می‌کند و تحقیقات انجام شده در این منطقه نیز کاملا این مساله را تایید می‌کند.
حسینی ادامه داد: براساس اظهار نظر کارشناسان و زمین شناسان از ۷ لایه ساختار اراضی مخزن این سد، ۵ لایه نمکی است و فقط لایه اول و هفتم ساختاری غیر نمکی دارد. در منطقه‌ای که به عنوان مخزن سد چمشیر در نظر گرفته شده معدن نمک وجود دارد و حتی به چشم نیز کاملا قابل رویت است.
نائب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: به شدت نسبت به مساله آبگیری سد چمشیر معترض هستیم. این مساله مطالبه جدی مردم خوزستان، کارشناسان و نمایندگان استان است زیرا در صورت آبگیری این سد، کشاورزی که در اراضی پایین دست انجام می‌شود از بین خواهد رفت.
کمیته‌ای بی طرف مساله چمشیر را راستی آزمایی کند
وی با بیان اینکه نمایندگان خوزستان برای مساله سد چمشیر یک پیشنهاد رسمی و مشخص دارند، ادامه داد: یک کمیته بی طرف متشکل از افراد خبره و متخصص این حوزه، اعضای کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی، مسئولان سازمان زمین شناسی کشور و همچنین کارشناسان دانشگاه شهید چمران اهواز تشکیل شود و نسبت به راستی‌آزمایی مسائل مطرح شده در بحث آبگیری چمشیر به صورت بی طرفانه اقدام کند.
نماینده اهواز در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه وضعیت میزان نمک موجود در مخزن سد چمشیر چندین مرتبه از وضعیت نمک در سد گتوند بیشتر است، عنوان کرد: اکنون که می‌توان در بحث آبگیری چمشیر تصمیم کارشناسی گرفت و با عجله تصمیم‌سازی نکرد، باید هیچ اقدامی در بحث آبگیری این سد انجام نشود تا نتایج تحقیقات و راستی‌آزمایی‌ها مشخص شود.
در صورت آبگیری خودسرانه چمشیر شکایت خواهیم کرد
حسینی در خصوص احتمال آبگیری این سد به صورت خودسرانه از سوی وزارت نیرو گفت: براساس اعلام سازمان حفاظت محیط زیست آبگیری سد چمشیر تا زمان تکمیل شدن مطالعات به صورت کامل ممنوع است و نباید این اقدام انجام شود. در صورت رخ دادن چنین اتفاقی، نمایندگان خوزستان به عنوان وکلای مردم از هر دستگاه و یا وزارتخانه‌ای که کاری بدون توجه به نظرات کارشناسی انجام دهد شکایت خواهند کرد.
مطالعات زیست‌محیطی سد چمشیر حتما باید بازنگری شود
همچنین در این خصوص محمد درویش رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو و فعال محیط زیست اظهار کرد: با توجه به فرآیند تغییر اقلیم طی سال‌های اخیر حتما باید مطالعات زیست محیطی سد چمشیر بازنگری و آمارها به روز شوند.
وی افزود: مطالعات زیست محیطی سد چمشیر مطالعات به روزی نیست به شکلی که مطالعه ارزیابی محیط زیستی این طرح مربوط به سال ۱۳۸۸ است و همچنین در مطالعات این طرح قید شده است که به گزارش هیدرولوژی طرح دسترسی نداشته‌اند.
این فعال محیط زیست عنوان کرد: در گزارش ارزیابی این سد همچنین قید شده که یکی از موارد اجرای سد تامین ۹۰ میلیون مترمکعب آب شرب برای مردم خوزستان و یکی دیگر از استان‌های کشور است، در حالی که اکنون مسئولان عنوان می‌کنند که این آب، لب شور است و اصلا امکان استفاده به عنوان شرب از این آب وجود ندارد.
ادعاهای مطرح شده در خصوص چمشیر، اصلا قابلیت اجرا ندارند
درویش عنوان کرد: ادعاهای مطرح شده در خصوص سد چمشیر، با توجه به تغییر اقلیم اصلا قابلیت اجرا ندارند. طبق مطالعات زمین‌شناسی جدیدی که انجام شده است ۷۰ درصد از مخزن سد چمشیر در سازند گچساران است که به شدت نسبت به جریان‌های انحلالی آسیب پذیر است و این مساله باعث خواهد شد تا مشکل رودخانه زهره چند برابر شود.
وی ادامه داد: براساس مطالعات انجام‌شده توسط بخش تحقیقات بیابان موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، نسبت منیزیم در خاک‌های زراعی پایین دست رودخانه زهره در حال حاضر ۳ برابر بیشتر از حد مجاز است که این به معنای آن است که خاک‌های کشاورزی آن منطقه در حال فروپاشی است و اینکه اکنون هنوز در آن منطقه کشت انجام می‌شود به دلیل وقوع سیلاب‌هایی است که هر چند مدت در رودخانه زهره رخ می‌دهد.
با آبگیری سد چمشیر ۱۱۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی نابود می‌شوند
رییس کمیته محیط زیست در کرسی سلامت اجتماعی یونسکو گفت: آبگیری سد چمشیر به معنای پایان دادن به این جریان سیلابی در رودخانه زهره و آبشویی طبیعی است که توسط این سیلاب‌ها انجام می‌شود. این مساله باعث می‌شود تا بخش زیادی از اراضی کشاورزی در شرق خوزستان و به ویژه منطقه هندیجان برای همیشه از بین بروند.
درویش ادامه داد: ادعای اینکه با آبگیری سد چمشیر ۴۰ هزار هکتار به اراضی کشاورزی خوزستان افزوده می‌شود اصلا درست نیست بلکه با آبگیری این سد بیش از ۱۱۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی نابود خواهد شد که منجر به نارضایتی اجتماعی، مهاجرت و… خواهد شد.
وی افزود: اصلی‌ترین مطالبه در خصوص سد چمشیر این است که آبگیری این سد به تعویق بیافتد تا مطالعات این سد به ویژه مطالعات ارزیابی محیط زیستی و زمین شناسی آن به روز شود و پس از آن نسبت به دیگر تصمیمات اقدام شود.
تفاوت نظرهای بسیاری در خصوص سد چمشیر وجود دارد
همچنین دکتر مهدی قمشی استاد تمام گروه سازه‌های آبی دانشگاه شهید چمران اهواز با اشاره به دیدگاه‌های متفاوت کارشناسان و به ویژه زمین شناسان در بحث مخزن سد چمشیر اظهار کرد: عمده مسائل مطرح‌شده در خصوص سد چمشیر به مسائل زمین شناسی سد و محل مخزن مرتبط می‌شود که در این خصوص نظرات زمین شناسان و کارشناسان با یکدیگر تفاوت بسیاری دارد. به شکلی که عده‌ای معتقد هستند سد چمشیر مساله سازند نمکی در مخزن ندارد اما عده‌ای نیز معتقدند که سازند نمکی در این سد به شدت مساله ساز خواهد بود و تبعات سنگینی خواهد داشت.
وی با بیان اینکه براساس صحبت‌ها و مطالعات انجام‌شده، کارشناسان و به ویژه زمین شناسان در خصوص سد چمشیر و مسائل آن به یک نگاه واحد و جمع‌بندی نرسیده‌اند، افزود: رودخانه زهره از نظر شوری آب مشکل دارد به شکلی وقتی این رودخانه وارد خوزستان می‌شود، چند چشمه آب شور وارد آن می‌شود و شوری آب رودخانه به بالای ۴۵۰۰ میکروموس بر سانتیمتر می‌رسد.
از منظر منابع آبی احداث چمشیر برای حوضه زهره نیاز بود
استاد تمام گروه سازه‌های آبی دانشگاه شهید چمران اهواز گفت: سد چمشیر از نگاه کارشناسان حوزه آب خیلی می‌توانست به کمک خوزستان بیاید. از نظر کنترل و مدیریت منابع آبی، حوضه رودخانه زهره به احداث چنین سدی نیاز داشت زیرا دبی این رودخانه متغیر است و باید نسبت به تعادل بخشی و توازن نیازهای آبی این حوضه توجه می‌شد اما اینکه محل سد به درستی احداث شده یا خیر، مساله‌ای دیگر است.
قمشی عنوان کرد: مطالعات زمین شناسی سد توسط اساتید دانشگاه شیراز انجام شده و آن‌ها معتقد هستند که از نظر زمین شناسی مشکلی در مخزن سد در بحث شوری آب و سازندهای نمکی وجود ندارد. این مساله را وزارت نیرو و شرکت آب نیرو نیز عنوان می‌کنند که مشکلی در بحث محل احداث سد و آبگیری آن وجود ندارد.
وی ادامه داد: وجود تعدادی چشمه آب شور در محلی که رودخانه زهره وارد خوزستان می‌شود مساله‌ای است که ارتباطی به احداث سد چمشیر ندارد و چه این سد مشکل دار باشد و یا خیر، وقتی آب وارد استان خوزستان می‌شود کیفیت آن کاهش می‌یابد و شور می‌شود. در این زمینه دو راه حل مطرح است تا مشکل کاهش کیفیت آب زهره مرتفع شود. دبی این چشمه‌های آب شور بسیار کم و در حد ۵۰ لیتر در ثانیه است و می‌توان با اجرای راهکارهایی برای این چشمه‌ها در پایین دست سد، نگرانی‌ها را در بحث سازند نمکی سد تا حدودی کاهش داد.
این استاد آب گفت: هدایت و انتقال آب این چشمه‌های شور به حوضچه‌های تبخیر و جلوگیری از ورود این چشمه‌ها به مسیر رودخانه یکی از راهکارهایی است که می‌تواند به حل مشکل کیفیت آب رودخانه زهره البته بدون توجه به وجود یا نبود سد چمشیر کمک کند.
تیمی بی‌طرف نگرانی‌ها در خصوص چمشیر را برطرف و یا دستور به توقف آبگیری بدهد
قمشی ادامه داد: در زمان طراحی سد چمشیر یک راهکار مبنی بر اینکه تونل‌های خروجی از توربین‌های سد از پایین دست ادامه داده شوند و بعد از دور زدن چشمه‌های آب شور وارد رودخانه شوند مطرح و البته این راهکار رد شد. این راهکار نیز می‌توانست به افزایش کیفی آب رودخانه زهره کمک کند که در دستور کار قرار نگرفت و منتفی شد.
وی با ارائه جمع‌بندی در خصوص کلیات احداث چمشیر گفت: این سد از نظر منابع آبی واقعا برای خوزستان مفید است اما در خصوص بحث مخزن و شوری آب این سد نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد زیرا میان نظر کارشناسان و زمین شناسان اختلاف نظر شدیدی وجود دارد و قاعدتا باید یک تیم بی طرف وارد عمل شود و نگرانی‌ها در خصوص سد چمشیر و آبگیری آن برطرف کند و یا دستور به توقف آبگیری آن بدهد.
با توجه به نگرانی‌های مطرح شده در روزهای اخیر در خصوص آبگیری سد چمشیر و البته نگاه‌های متفاوتی که خصوص احداث و آبگیری این سد وجود دارد باید دید که در نهایت سرنوشت سد چمشیر به کجا خواهد رسید؟ آیا تراژدی گتوند با آبگیری چمشیر تکرار می‌شود و زنگ خطر خشکی خوزستان بیش از پیش به صدا خواهد آمد یا ادعاهای مطرح شده از سوی مسئولان وزارت نیرو برای احداث و آبگیری سد به واقعیت می‌پیوندد و این سد برای خوزستان مفید خواهد بود؟
گزارش: شایان حاجی‌نجف – خبرنگار ایسنا
