ماجرا از کجا شروع شد؟
چند مسئله دلیل عمده ایجاد تنش در این منطقه شده است: اول اینکه نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان محور گوریس قاپان را مسدود کرده و اجازه عبور خودروهای سنگین از این مسیر را نمی‌دهند. در کنار این اتفاق مانور نظامی مشترک جمهوری آذربایجان، پاکستان و ترکیه طی روزهای گذشته در نزدیکی‌های مرز ایران نیز مسئله دیگری بود که باعث ایجاد حساسیت‌ها در کشورمان شد.
مسئله دیگر نیز اظهارات تند و خارج از شؤون دیپلماتیک نماینده‌های مجلس جمهوری آذربایجان علیه تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران بوده است. آخرین مسئله در این حوزه نیز احتمال تغییرات مرزی و معامله بر سر مناطقی از خاک ارمنستان و جمهوری آذربایجان است که در نتیجه آن بخشی از خاک ارمنستان که هم مرز با جمهوری اسلامی ایران است به جمهوری آذربایجان واگذار می‌شود و عملا ارمنستان مرز خود با ایران را از دست می‌دهد.
حاشیه و متن این ماجرا چیست؟
اظهارات مسوولان جمهوری آذربایجان یا برخی از تحرکات مانند ممانعت از صادرات ایران به ارمنستان موضوعی نیست که بتواند درگیری را در این سطح بالا بکشاند. آنچه مهم است فعال شدن آمریکا و اسرائیل جهت اقدامات نیابتی در مرزهای شمال غربی کشورمان است.
سعدالله زارعی در یادداشتی می‌نویسد: ” دولت ارمنستان و شخص پاشینیان که در مقایسه با دولت سابق این کشور، غرب‌گرا محسوب می‌شود، در چارچوب یک طرح آمریکایی – ترکیه‌ای و به امید واهی برخوردار شدن از مواهب سیاسی و اقتصادی به این طرح پیوسته است در حالی که خیانت به کشور ارمنستان می‌باشد.
در این صحنه آمریکا به جای حضور مستقیم و آشکار از ظرفیت روابط امنیتی حدود ۳۰ ساله رژیم صهیونیستی با دو جمهوری آذری و ارمنی استفاده می‌کند. اگرچه آمار دقیقی در دست نیست اما خبرهای متعدد بیانگر حضور امنیتی رو به رشد رژیم اسرائیل به‌خصوص در جمهوری آذربایجان با محوریت «پایگاه هوایی قبله» می‌باشد. عدد نیروهای امنیتی اسرائیل بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر ذکر شده و این در حالی است که این رژیم جنایتکار در دهه گذشته نفوذ اساسی در ارکان جمهوری آذربایجان و خانواده الهام علی‌اف پیدا کرده است به‌گونه‌ای که سران صهیونیست از آذربایجان به «لبنان اسرائیل» یاد کرده و گفته‌اند ما از این طریق می‌توانیم جمهوری اسلامی را با یک چالش امنیتی طولانی‌مدت مرزی درگیر کرده و از اثرگذاری آن در منطقه بکاهیم. البته معلوم است که این ادعاها با توان آنان در تبدیل به واقعیت فاصله اساسی دارد.”
آنچه واضح است یک رخداد فرامنطقه‌ای در حال وقوع است که حاصل پیوند گرایش‌های نوعثمانی گرایانه با صهیونیسم است و ترکیه نیز در این میان تلاش دارد نقش خود را برای ایفای یک محور همراه و همسو با این تحولات به خوبی ایفا کند.
اشتباه جمهوری آذربایجان و ارمنستان چیست؟
جمهوری آذربایجان سالهاست که کشور خود را مامن جریان‌های حامی اسرائیل و حتی حضور مستقیم صهیونیسم در منطقه کرده است. این کشور فراموش کرده است که در بحران‌های جدی و تاریخی این منطقه، ایران بوده است که از تمامیت ارضی این کشور حمایت کرده و نگذاشته قدرت‌های فرامنطقه‌ای نظم استراتژیک این منطقه را برهم بزنند. ایران در قبال ارمنستان نیز نقش همسایگی خود را به درستی ایفا کرده است. ایران تلاش کرده است طبق یک راهبرد کلان همسایگانی امن و قدرتمند داشته باشد. اما اکنون ارمنستان با رئیس جمهوری غرب‌گرا و جمهوری آذربایجان با دولتی همراه با اسرائیل به دنبال ایفای نقش نیابتی در تقابل با جمهوری اسلامی ایران هستند.
جمهوری آذربایجان کشوری شیعه است و طبیعتا در کوتاه مدت به لحاظ اعتقادی با جریان‌های ضد دین و ضد شیعه غرب و اسرائیل به تقابل اجتماعی خواهد رسید. این اصلی‌ترین اشتباه جمهوری آذربایجان است.
ارمنستان نیز باید به این مسئله توجه داشته باشد که کشورهای مهم منطقه چگونه ایفای نقش می‌کنند و در این ماجرا اگر نقش مهم و تاثیرگذار کشورهای مهمی همچون ایران و روسیه دیده نشود قطعا در معادلات منطقه امکان پیش‌روی وجود نخواهد داشت.
ایران چه می‌خواهد؟
دو مسئله اصلی توسط ایران دنبال می‌شود: اول اینکه ایران حضور پررنگ اسرائیل را در مرزهای خود نمی‌پذیرد و نمی‌تواند اجازه دهد دشمنان مردم ایران خود را در اطراف مرزهای ایران تجهیز کنند. مسئله دوم اینکه ایران به هیچ عنوان نمی‌تواند تغییرات مرزی را در مناطق شمال غربی خود بپذیرد.
اصل حسن همجواری مسئله‌ای است که باید همسایگان به آن احترام بگذارند. ایران همواره خواهان امنیت و قدرت برای همسایگان خود بوده است و انتظار این است که همسایگان نیز این مسئله را متقابلا رعایت کنند.
