امروزه فعالیت مطبوعات اعم از محلی و سراسری تحت تاثیر فضای مجازی و مهمتر از همه نبود حمایت مسئولان ،نبود درآمد کافی، گرانی کاغذ و نبود منابع مالی افول کرده است. در گذشته اگر دغدغه اصلی صاحبان نشریه،مشکلاتی مانند تولید محتوا، نبود نیروی انسانی ماهر و پایین بودن کیفیت گرافیک و صفحه آرایی بود، امروز دغدغه اصلی صاحبان نشریه تامین منابع مالی و اقتصادی برای چاپ و انتشار و از دست دادن قدرت رقابت با شبکه‌های اجتماعی است. در این بین مطبوعات محلی با چالشهای بیشتری مواجه هستند.
آگاهان رسانه ای براین باورند بحران مخاطب، وضعیت نامطلوب کمی و کیفی نشریات ، نبود پشتوانه مالی، یارانه اندک، نبود ثبات کاری ،فقدان حمایت مسئولان امر از آسیب‌های مطبوعات محلی است و این آسیب‌ها موجب بروز چالش‌هایی تحت عنوان چالش اقتصاد مطبوعات،عدم توازن درآمد و هزینه ،چالش روایتگری ،تبعیض،رقابت و آموزش شده است.
در این بین یکی از چالشهای مهم مطبوعات محلی استان اردبیل مخاطب گریزی و عدم اعتماد عمومی مخاطبان به نشریات می‌باشد و دلیل اصلی آن علاوه بر وابستگی مطبوعات به دولت،نبود تولید محتوا،مدیر محور بودن،روایتگر بودن و نبود استقلال رسانه ای است که نوعی آفت مطبوعات به شمار می‌رود.
روایتگری به جای کنشگری؛ زنگ خطر برای مرگ خاموش مطبوعات
یکی دیگر از چالشهای مطبوعات محلی استان اردبیل روایتگری بجای کنشگری است به این معنا که مطبوعات محلی اکثرا مدیرمحور بوده و از بیان مشکلات ، دغدغه ها ،خواسته ها و مطالبات قانونی و بحق مردم غفلت کرده اند. باید اذعان کرد که این چالش ها زنگ خطر مرگ خاموش مطبوعات را به صدا درآورده و سبب تعطیلی و غیرفعال شدن تعدادی از نشریات محلی شده است.
چالش دیگر مطبوعات محلی، حضور و ظهور فضای مجازی در عرصه خبر و اطلاع رسانی است که مطبوعات را از کارکرد اصلی خود دور کرده است. راه خروج از این چالش تعامل مطبوعات با فضای مجازی در جهت سالم سازی و ساماندهی در زمینه اطلاع رسانی دقیق و حرفه ای و عاری از کذب و دروغ است.به بیان دیگر راه خروج از این چالش، حضور روزنامه نگاران زبده و صاحبان نشریات در عرصه فضای مجازی با ایجاد کانال‌های مجازی ، پایگاه‌های خبری و در واقع دیجیتالی شدن نشریات همگام با انتشار مکتوب آن می‌باشد چرا که تقابل با فضای مجازی در واقع تقابل با اطلاع رسانی فوری و تقابل با شهروند خبرنگار است.
گریز از فضای مجازی در عصر دیجیتال گریز از ۵۴ درصد کاربری است که از شبکه های اجتماعی بصورت مداوم استفاده می کنند البته این آمار در کشورهای مختلف متفاوت است. مثلا در آمریکا بیش از ۴۰ درصد مردم روزنامه می‌خوانند و ۳۴ درصد مردم هم از فضای مجازی آنهم واتساپ استفاده می‌کند هرچند تعدادی از روزنامه‌های این کشور از قبیل شیکاگو تریبون با ۱۶۲ سال سابقه انتشار و یا لس آنجلس تایمز،بوستون کلوب و نیوزیک انتشار کاغذی خود را متوقف کرده و به سمت انتشار برخط رفتند ولی هنوز بسیاری از روزنامه‌ها با تیراژ بالا در کنار انتشار برخط به فعالیت خود ادامه می‌دهند.
در کشور خودمان بویژه در استان اردبیل هم می‌توان هم انتشار مکتوب را با جلب حمایت مسئولان و تامین منابع مالی را ادامه داد و هم انتشار بر خط را راه انداخت البته اختلاف نظر و دیدگاه‌های مختلفی بین کارشناسان ارتباطات و رسانه‌ها در این باره وجود دارد. اینکه کدام راهکار برای تدام حیات مطبوعات کارساز است؟ دو دیدگاه در این باره مطرح است؛ دیدگاه اول این است که مطبوعات کلا تعطیل شوند و به سمت انتشار بر خط بروند و دیدگاه دوم هم این است که مطبوعات در کنار انتشار مکتوب ، انتشار بر خط را هم راه بیندازند که در اینصورت لازم است مطبوعات با تشکیل بنگاه های رسانه ای در کنار حمایت های بخش دولتی و خصوصی در آمد و منابع مالی خود را تامین کند همچنانکه روزنامه همشهری در دهه هشتاد اقدام به تشکیل بنگاه های رسانه ای از قبیل چاپخانه،تبلیغات ،چاپ ویژه نامه های استانی و دیگر اقلام تبلیغاتی نمود.
کنشگری یا روایتگری مطبوعات
در مجموع برای ادامه حیات فعلی مطبوعات در کنار تشکیل بنگاه های رسانه ای ، باید کنشگری را جایگزین روایتگری کرد به این معنا که سبک های خبری جدید در مطبوعات جایگزین سبک های قدیم شود. ضمن اینکه نباید از روزنامه نگاری تحقیقی ،روزنامه نگاری بحران در مطبوعات غافل شد.
تولد یک رسانه جدید منجر به افول و یا مرگ رسانه دیگر نمی شود همچنانکه تولد تلویزیون منجر به حذف و افول رادیو نشد بنابراین فضای مجازی دارای معایبی از قبیل نبود سند و اعتبار، انتشار اخبار کذب و شایعه و دارای مزایایی مانند سرعت انتشار و تعاملی است که با تقویت سواد رسانه ای و آموزش آن در مدارس و دانشگاه ها می توان معایب آن را برطرف کرد.
به بیان ساده می توان هم از ظرفیت مطبوعات در اطلاع رسانی ها و هم از ظرفیت فضای مجازی به عنوان شبه رسانه به نحو مطلوب استفاده کرد و لازمه استفاده مطلوب از این رسانه ها ،تقویت سواد رسانه ای و استفاده هوشمندانه از رسانه ها است تا مخاطبان رسانه ها و کاربران فضای مجازی در برابر این رسانه ها منفعل نشوند.
سواد رسانه ای شناخت رسانه ها از یکدیگر و تحلیل و ارزیابی پیام های رسانه ای بوده و به مانند رژیم غذایی است که باید چیزهایی را که مضر است کنار گذاشته و به سراغ چیزهایی که مفید است برویم.
تدوام حیات مطبوعات در کنار فضای مجازی با راهکار های مذکور دور از ذهن نیست و انتظار این است دولت و متولیان مطبوعات برای تداوم فعالیت رسانه های مکتوب ، حمایت های خود را از رسانه ها دریغ نکرده و از سوی دیگر ساماندهی فضای مجازی را با تقویت سواد رسانه ای کاربران و شهروند خبرنگار را مد نظر قرار دهند.
