یک پروانه بومی که میزبان اختصاصی بلوط است، این درختان را دچار خزان موقت کرده است. «پروانه برگ خوار سفید بلوط» با نام علمی (Leucoma wiltshirei Collenette) بیش از ۳۰ هزار هکتار از جنگل‌های بلوطی ایران را درگیر خود کرده است.
نگرانی‌ها از این منظر بیشتر می‌شود که تامین ۴۰ درصد از منابع آب کشور وابسته به حیات این جنگل‌ها است و طبق آخرین آمارهای موجود، حدود ۲۶ هزار هکتار از جنگل های بلوطی استان کهگیلویه و بویر احمد درگیر این آفت شده‌اند.
این آفت بومی از سال ۱۳۵۱ در ایران شناسایی شده‌است اما علت طغیان گسترده این آفت از سوی سید امیر مسعود جلالی مدیر کل دفتر حفاظت و حمایت منابع طبیعی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، این طور عنوان می‌شود که افزایش دما و کاهش بارندگی به رشد جمعیت این آفت دامن زده است.
انعکاس رسانه‌ای بیش از اندازه وضعیت جنگل‌های بلوط منجر به «سبزشویی» می‌شود
حسین آخانی گیاه شناس، حمله این آفت به جنگل‌های بلوط را آنچنان که در شبکه‌های اجتماعی و رسانه ها منعکس شده است، بزرگ نمایی دانسته و انتخاب روش‌های پرخطر استفاده از سموم شیمیایی و بیولوژیکی را منجر به هیچ کمکی برای حل این مساله نمی‌داند.
این گیاه شناس با اشاره به اینکه عده دوست دارند که برای فروش محصولات خود از هر روشی استفاده کنند، تاکید کرد، این کار به نوعی «سبزشویی» است و بودجه‌هایی که باید صرف حفاظت از محیط زیست شود، بخصوص برای توانمندسازی جوامع محلی و یا اینکه صرف مدیریت محیط زیست شود به سمت حساب‌هایی می رود که به ارتزاق برخی شرکت‌های داخلی و خارجی منتهی می‌شود.
آیا انتخاب روش مقابله با آفت جنگل های بلوط اشتباه بود؟
امیر سجادیان کارشناس منابع طبیعی معتقد است که درختانی که از سوی برگ خوار بلوط آلوده شده اند زرد شده و به تدریج به سمت خشکی پیش می‌روند، چون این پروانه از سبزینه گیاه استفاده می‌کند و باعث ضعف آن شده است.
وی با اشاره به اینکه منابع طبیعی برای دفع این آفت از محلول «بی تی» استفاده کرده و دشمنان طبیعی این پروانه را هم نابود شده اند، ابراز داشت: علاوه بر انتقادی که به محلول وارد است، زمان محلول پاشی هم اشتباه انتخاب شد و باید اسفندماه محلول پاشی می‌شد اما اردیبهشت و خرداد پاشیده شد.
مدیرکل حفاظت و حمایت از منابع طبیعی هم این موضوع را تایید کرده و گفت: برای زمان بندی محلول پاشی اشتباهی رخ داده است و برای رفع این آفت باید به پرورش دشمن های طبیعی آن یعنی زنبوها، مگس ها و سوسک های پرداخت که شکارگر های طبیعی این پروانه هستند.
اما هادی کیادلیری کارشناس جنگل در گفت وگو با خبرنگار فارس، مدیریت موجود جنگل ها در کشور را عامل اصلی طغیان اینگونه آفت عنوان کرد و گفت: در طبیعت امکان مقابله بسیار کم است و باید مدیریت شود و متاسفانه ما از این منظر بسیار ضعیف هستیم.
وی با انتقاد از نبود سیستم رصد و پیش بینی از وضعیت طبیعت، گفت: با این شرایط امکان هرگونه مخاطره‌ای برای جنگل‌ها وجود دارد، چون در طبیعت ما به ویژه زاگرس تعادل اکوسیستم به دلیل بهره‌برداری بیش از ظرفیت بهم خورده است و دیگر درختان از پس مقابله با دشمنان خود بر نمی آیند.
مدیریت دوگانه وزارت جهاد کشاورزی منجر به از بین رفتن اکوسیستم زاگرسی شد
کیادلیری چوب‌سوخت، کشاورزی و دامداری را از مهمترین عواملی دانست که اکوسیستم زاگرسی را تحت تاثیر قرار داده است و زمینه بروز مخاطرات را گسترده کرده است. و ابراز داشت: ۳۶ میلیون دام در این محدوده در حال چرا هستند که از مهمترین عوامل از بین رفتن طبیعت آن محسوب می شوند در حالیکه از این تعداد بیش از نیمی از دام های موجود غیرمجاز اند اما وزارت جهاد کشاورزی که مسئول مقابله با آنهاست برخوردی انجام نمی دهد.
وی افزود: دلیل این بی عملی وزارت جهاد این است که در کنار مسئولیت حفاظت از جنگل ها، وظیفه تولید پروتئین کشور را هم برعهده دارد. به همین دلیل هم شاهد کشت زیراشکوب یک میلیون هکتاری در این منطقه بدون واکنش وزارتخانه هستیم.
آفت به زودی فروکش می‌کند اما …
این استاد دانشگاه با بیان اینکه آفت بلوط خوار فروکش خواهد کرد در حالیکه صدماتی به جنگل وارد می کند، گفت: ممکن است که طغیان این آفت در کوتاه مدت درختان بلوط را نکشد اما اگر این آفت دو سال پیاپی در این جنگل ها باقی بماند آنها راخشک خواهد کرد، چون درختان بلوط خزان کننده اند و کربوهیدرات تولید می کنند، می توانند مدت طولانی تری در مقابل آفت دوام بیاورند. اما با ضعیف شدن‌شان مستعد بروز دیگر آفات خواهند شد.
تله‌های نوری و محلول پاشی سم «بی تی» در کانون‌های طغیان
وی با اشاره به بروز مخاطراتی که آفت بلوط خوار برای جنگل های ارزشمند زاگرسی به وجود آورده است، تاکید کرد: در این مقطع می توان از تله‌های نوری استفاده کرد و یا در جاهایی که به عنوان کانون طغیان آفت شناخته شده است با سم «بی تی» محلول پاشی کرد.
کیادلیری با اشاره به اینکه میزان قاچاق چوب سالیانه حداکثر ۱۰ هزار مترمکعب هم نمی رسد، گفت: اما این آفت چیزی حدود ۶۰ هزار هکتار از درختان را ارزشمند بلوطی که قابل قیمت گذاری نیستند را از بین می برد، در حالیکه دولت می‌توانست با یک دهم بودجه مقابله با جذب کارشناس و مدیریت صحیح از بروز این پدیده جلوگیری کند.
آفت برگ‌خوار بلوط (Tortrix viridana L) که در چند دهه اخیر، گونه‌های مختلف بلوط را مورد حمله قرار داده آفتی بسیار مخرب است که باعث کاهش رویش چوب، زوال جنگل، تغییر در زادآوری و توالی شده و حتی باعث مرگ و میر درختان می‌شوند. این آفت با آغاز فصل بهار در سطح جنگل‌های بلوط در ناحیه رویشی زاگرس شروع به فعالیت کرده و خسارت های زیادی را به عرصه‌های طبیعی وارد می‌کند. این حشره با تغذیه بی‌رویه از جوانه‌ها و برگ‌های درختان، ظاهر درخت را عاری از برگ می‌کند و همین باعث می‌شود بسیاری از مردم با گمان بر خشکیدگی درخت، به قطع آن در عرصه اقدام کنند.
