به گزارش حاشیه خبر، شب یلدا، بلندترین شب سال، آئینی کهن و ریشهدار در فرهنگ ایرانی است؛ شبی که خانوادهها گرد هم میآیند تا با انار، هندوانه، آجیل، میوههای پاییزی و شیرینیهای متنوع، نه تنها گذر زمستان را جشن بگیرند، بلکه نماد زندگی، سلامتی، فراوانی و شادی را پاس دارند. اما در سالهای اخیر، این سنت شیرین با تلخی اقتصاد مواجه شده است؛ تلخیای که بیش از همه، اقشار کمدرآمد و متوسط را تحت فشار قرار میدهد.
تورم افسارگسیخته اقلام شب یلدا
انار که نماد باروری و شادابی است، در آذر ۱۴۰۴ بین ۴۵ تا ۶۵ هزار تومان قیمتگذاری شده، در حالیکه سال گذشته حدود ۳۱ تا ۳۵ هزار تومان بود؛ افزایش میانگین حدود ۶۷٪.
آجیل شب یلدا، نماد برکت و فراوانی، رکوردهای نجومی ثبت کرده است اما پسته اکبری تا ۲ میلیون تومان، بادام هندی تا ۱.۸ میلیون تومان و تخمهها و کشمش نیز با افزایش ۵۰ تا ۸۰ درصدی مواجه بودهاند.
میوههای پاییزی مانند کیوی و سیب، با افزایش ۵۰ تا ۶۰ درصدی قیمت مواجه شدهاند؛ حتی پرتقال که بیشتر مصرف روزمره دارد، تورم ۶۳ درصدی را تجربه کرده است.
شیرینی و شکلات که بخشی از شادی و جشن را تشکیل میدهند، نیز بهشدت گران شده و دسترسی به آن برای خانوادههای متوسط و کمدرآمد محدود شده است.
این ارقام به روشنی نشان میدهد که اقتصاد تورمی و ناپایدار، نه تنها توان خرید مردم را کاهش داده، بلکه عملاً امکان اجرای سنتها و آئینهای فرهنگی را دشوار کرده است. رسوم ایرانی، که همیشه فرصتی برای پیوند خانوادهها و ترویج شادی و همبستگی اجتماعی بوده، اکنون در معرض تهدید جدی قرار گرفته است.
وقتی سنتها به کالایی لوکس تبدیل میشوند
افزایش هزینهها باعث شده خانوادههای کمدرآمد یا حتی متوسط، از تهیه کامل سفره شب یلدا باز بمانند یا مجبور شوند از کیفیت و کمیت خوراکیها بکاهند. این مسأله، افسردگی فرهنگی و حس ناتوانی اقتصادی را تقویت میکند. وقتی سنتها به کالایی لوکس تبدیل میشوند، بخشی از هویت جمعی و فرهنگ زنده ایران در خطر فراموشی قرار میگیرد. کودکانی که بزرگ میشوند، دیگر تجربه واقعی گردهمایی خانوادگی و لذت از سنتهای اصیل را به شکل کامل حس نمیکنند؛ چیزی که پیامد بلندمدت آن کاهش انسجام خانواده و فاصله گرفتن نسلها از فرهنگ بومی است.
اقتصاد و فرهنگ، دو روی یک سکهاند
واقعیت تلخ این است که تورم و افزایش قیمتها تنها یک معضل اقتصادی نیست؛ بلکه مستقیماً سنتها، هویت و شادی اجتماعی را نشانه گرفته است. اقتصاد امروز ما باعث شده رسوم ایرانی به ابزاری برای سنجش توان مالی تبدیل شود؛ جایی که شادمانی و احترام به سنت، به کالایی گرانبها بدل شده است.
شب یلدا دیگر فقط یک آئین نیست؛ آینهای است از شرایط اقتصادی و اجتماعی جامعه ایران. اگر تدبیری نشود، نه تنها خانوادهها از اجرای کامل این سنت محروم خواهند ماند، بلکه نسلهای آینده نیز فاصله عمیقی با هویت فرهنگی خود خواهند یافت. اقتصاد بدون توجه به فرهنگ، فرهنگ بدون حمایت اقتصادی، هر دو زیانبار است. برای حفظ سنتها و آیینها، باید سیاستهای اقتصادی هوشمند و حمایتی طراحی شود تا رسوم فرهنگی ایرانی بتوانند نفس بکشند و شادی و امید را به خانهها بازگردانند.
چگونه در تورم یلدا را زنده نگه بداریم
برای مواجهه با تورم و حفظ آیین شب یلدا بدون فشار اقتصادی شدید، خانوادهها میتوانند راهکارهای ساده و خلاقانهای را در نظر بگیرند.میتوانند تمرکز خود را از خرید اقلام گران به تجربه و آیینهای نمادین تغییر دهند. به جای تهیه همه خوراکیهای سنتی، میتوان سفرهای کوچک شامل چند نماد اصلی مثل انار، هندوانه و یک نوع آجیل ساده چید و باقی جشن را با قصهگویی، شعرخوانی، حافظ خوانی ، موسیقی سنتی یا بازیهای جمعی خانوادگی پر کرد. این روش هم هزینهها را کاهش میدهد، هم ارزش فرهنگی و معنوی شب یلدا را حفظ میکند و نسلهای جوان با آیینها و داستانهای سنتی بیشتر آشنا میشوند.
