به عقیده بسیاری از روانشناسان و مشاوران ازدواج، حداقل نیمی از خوشبختی افراد به انتخاب همسر بستگی دارد. اگر فرد انتخاب درستی داشته باشد لحظه‌به‌لحظه زندگی‌اش شاد خواهد بود و اگر انتخاب اشتباهی داشته باشد آینده، سلامت روان خود و خانواده‌اش را به خطر می‌اندازد وزندگی برایش جهنم خواهد شد اما انتخاب درست تا حدی زیادی به شناخت درست قبل از ازدواج بستگی دارد؛ بنابراین، اینکه بدانید شناخت در چه مرحله‌ای، چطور و در چه زمینه‌هایی باید حاصل شود، از موارد بسیار مهمی است که دکتر سجاد کریمان‌مجد روانشناس و مشاور تخصصی خانواده و ازدواج در گفت‌وگو با ایرنا درباره آن‌ها توضیح می‌دهد.
شناخت قبل از ازدواج را جدی بگیرید
دکتر کریمان‌مجد می‌گوید: «هر تصمیم مهمی که انسان در زندگی خود می‌گیرد حتماً نیاز به آگاهی و شناخت درباره آن موضوع دارد. اگر قرار باشد فردی چند میلیارد تومان پول را با کسی شریک شود، حتماً برای آنکه بتواند آن فرد را بشناسد پیگیری کرده و صورت‌حساب شریک مالی‌اش را بررسی می‌کند زیرا قرار است مبلغ قابل‌توجهی را با آن فرد شریک شود؛ ازدواج به‌مراتب مسئله مهم‌تر و سرنوشت‌سازتری خواهد بود. برای آنکه ما زندگی، روح و روان، آینده و حتی خانواده خودمان را با یک فردی شریک شویم، یقیناً به شناخت نیاز داریم.»
شناخت‌های لازم برای تشکیل زندگی مشترک
وقتی دو نفر می‌خواهند با یکدیگر زندگی کنند و زیر یک سقف بروند باید از همدیگر شناخت پیدا کنند اما شناخت تنها به شناخت علایق و سلیقه‌های یکدیگر محدود نمی‌شود بلکه منظور از شناخت به گفته کریمان مجد، شناخت از سلامت روان، تناسب شخصیت و تناسب و ارزیابی جنسی طرف مقابل است. ما باید بتوانیم کفویت، پختگی و بلوغ‌های لازم برای ازدواج را موردبررسی قرار دهیم. همچنین توجه به اهداف، نگرش‌ها و باورهای عمومی طرف مقابل از مسائل مهمی دیگری است که باید به آن‌ها توجه کرد.
مهم‌ترین موردی که در شناخت قبل از ازدواج نباید از آن غافل شد، مسئله سلامت روان و تناسب شخصیت است: «ما معتقدیم اگر دو فرد باهم تناسب شخصیت داشته باشند و روان هر دو فرد به لحاظ سلامت نرمال باشد، احتمال موفقیت در زندگی بالا است البته به‌شرط آنکه مهارت‌های زندگی را هم آموزش ببینند و چارچوب اولیه یک مهارت لازم برای زندگی را داشته باشند.»
روش‌های شناخت طرف مقابل
کریمان مجد چهار روش برای مسئله شناخت در ازدواج را مطرح می‌کند: «گفت‌وگو، جست‌وجو و بررسی و تحقیق، رفت‌وآمد و معاشرت و درنهایت مشاوره پیش از ازدواج.»
او می‌گوید: «روش‌های اول، دوم و سوم می‌توانند به‌طور هم‌زمان باهم انجام شوند و بهتر این است که روش چهارم (مشاوره پیش از ازدواج) بعد از اتمام روش‌های اول تا سوم اتفاق بیفتد.»
در ازدواج هیچ‌گاه شناخت کامل حاصل نمی‌شود
مجد معتقد است: «شناخت از افراد کار آسانی نیست که در مدت‌زمان کوتاه محقق شود؛ مرحله شناخت به‌مرورزمان اتفاق می‌افتد. اگر چهار روش شناخت قبل از ازدواج با رعایت تمام جوانب به‌درستی انجام شود؛ به‌عبارتی‌دیگر اگر جلسات گفت‌وگوی کارآمد و کاربردی داشته باشید، به‌درستی تحقیق کنید، روش‌های درست رفت‌وآمد و معاشرت را به‌درستی انجام دهید و قبل از ازدواج به بهترین مشاوره ازدواج مراجعه کنید نهایتاً ۵۰ الی ۶۰ درصد شناخت حاصل می‌شود لذا تازمان یکه با فردی زیر یک سقف زندگی نکنید، نمی‌توانید شناخت کامل پیدا کنید.»
این مشاوره خانواده ادامه می‌دهد: «افرادی که بدون طی کردن این مراحل اقدام به ازدواج می‌کنند، با این کار سلامت روان خود و خانواده‌شان را با یک ریسک بالا و بدون بررسی‌های چهارگانه به خطر می‌اندازند.»
مجد می‌گوید مرحله شناخت تنها به دوران خواستگاری محدود نمی‌شود: «ادامه شناخت زوجین، بعد از محرمیت و عقد اتفاق می‌افتد. برای شناخت بیشتر در دوران عقد نیز به زمان نیاز است که به‌تناسب وضعیت فرهنگی افراد، مدت عقد می‌تواند متغیر باشد.»
به گفته کریمان مجد، ۲۰-۳۰ درصد دیگر شناخت در دروان عقد اتفاق می‌افتد و بازهم تا زمانی که دو نفر زیر یک سقف زندگی نکنند، ما نمی‌توانیم به شناخت جامع و مورداطمینانی دست پیدا کنیم.
مدت‌زمان لازم برای شناخت طرفین
این مشاور ازدواج معتقد است که حداقل دو تا سه ماه زمان برای شناخت قبل از ازدواج لازم است؛ البته این مدت‌زمان می‌تواند طولانی‌تر هم باشد اما ۹- ۱۰ ماه زمان زیادی برای شناخت است که ممکن است به دلیل ایجاد وابستگی عاطفی آسیب‌زا باشد.
نشانه‌های خطرناک در دوران نامزدی
گاهی برخی افراد در دوران خواستگاری با تمرکز بر روی مسائل مهم به‌منظور شناخت دقیق و درست، از برخی مسائل جزئی غافل می‌شوند. این در حالی است که برخی نشانه‌ها در این دوران خطرناک بوده و در صورت مشاهده آن‌ها باید به خواستگاری پایان داد. کریمان مجد درباره این نشانه‌های خطرناک توضیح می‌دهد: «در دوران خواستگاری برخورد کردن با مواردی مثل تقاضای رابطه جنسی یا رابطه عاطفی بیشتر، نگران‌کننده است زیرا امکان دارد که فرایند لازم برای شکل‌گیری پختگی قبل از ازدواج رقم نخورده باشد و نیتی که پشت خواستگاری پنهان‌شده، نیت صحیحی نبوده باشد.»
کریمان مجد یکی دیگر از نشانه‌های خطرناک را دعواهای زیاد و عصبانیت طرف مقابل می‌داند و می‌گوید: «اگر ما در فرایند خواستگاری و آشنایی متوجه دعواهای زیادی شدیم، به‌گونه‌ای که سر مسائلی که با گفت‌وگو قابل‌حل است، فرد مقابل عصبی می‌شود و به خودش اجازه توهین می‌دهد و بلافاصله عذرخواهی و محبت می‌کند، این مورد یکی دیگر از موارد نگران‌کننده‌ای است که در صورت مشاهده چنین مسئله‌ای خواستگاری را باید متوقف کرد.»
این مشاور ازدواج ادامه می‌دهد: «پرسیدن و استفاده مکرر طرف مقابل از جملاتی مثل‌اینکه “منو دوست داری؟!”، “من برات مهم هستم؟!” و… می‌تواند نشان‌دهنده وجود آسیب‌های عاطفی در فرد باشد که در اینجا هم باید خواستگاری را متوقف کنیم.»
او می‌گوید باید بررسی کنید که فرد چقدر از ویژگی‌های منفی پدر و مادرتان را دارد: «ببینید در چه مواردی با پدر و مادرتان مشکل داشتید؛ مثلاً اگر پدرتان همیشه دیر به خانه می‌آمده و شما را تنها می‌گذاشته یا حامی خوبی برایتان نبوده، باید بررسی کنید که طرف مقابلتان رفتارهای این‌چنینی در تقسیم‌بندی زمان‌های زندگی نداشته باشد. این خصیصه، یک ویژگی مشترک منفی است و اگر چنین ویژگی‌های مشترکی را در دوران خواستگاری و آشنایی پیدا کردید، باید فضای خواستگاری را به اتمام برسانید.»
کریمان مجد می‌گوید در طول فرایند خواستگاری دل‌نشینی طرف مقابل باید اتفاق بیفتد: «دل‌نشینی با زیبا بودن چهره فرد متفاوت است؛ یک نفر ممکن است چهره زیبایی نداشته باشد اما دل‌نشین باشد که این دل‌نشین بودن باید رقم بخورد. در جلسات اول یا دوم کمی زیاده‌خواهی است که ما اطمینان از دل‌نشین بودن یک فرد داشته باشیم؛ باید جلسات بیشتری بگذرد تا دل‌نشینی فرصت ایجاد پیدا کند. چنانچه از جلسات سوم به بعد احساس کردید دل‌نشینی اتفاق نیفتاده، بهتر است فکر ازدواج با این فرد را از ذهنتان دور کنید.»
این روانشناس با اشاره به یکی دیگر از نشانه‌های خطرناک خواستگاری افزود: «اگر طرف مقابل خط قرمزهای ما را رد کرده و به آن‌ها پایبندی ندارد یا متوجه هرگونه اعتیادی در فرد شدیم، این‌ها هم مسائلی خطرناکی است که در آینده می‌تواند به جریان زندگی آسیب بزند لذا در صورت مشاهده این موارد هم باید ادامه روند خواستگاری را متوقف کرد.»
اهمیت مشاوره قبل از ازدواج
به گفته کریمان مجد، زمانی که ما سه مرحله ابتدایی شناخت (گفت‌وگو، بررسی و تحقیق و رفت‌وآمد) را انجام می‌دهیم، به اطلاعاتی دسترسی پیدا می‌کنیم که آن اطلاعات می‌تواند صلاحیت فرد را به‌طور نسبی برای ما روشن سازد. اینکه می‌گویم به‌صورت نسبی به این دلیل است که اطلاعاتی که از طرف ذهن ما موردبررسی قرار می‌گیرد، می‌تواند جامعیت کامل برای تصمیم‌گیری را نداشته باشد زیرا ازیک‌طرف، ذهن ما به لحاظ عاطفی درگیر شده و از طرف دیگر، ما توانمند در متوجه شدن تمام آن موارد مهم بررسی برای ازدواج نیستم؛ مثلاً سلامت روان، تناسب شخصیت، تناسب جنسی فرد مواردی هستند که خود فرد قادر به تشخیص آن‌ها نیست بلکه تشخیص این موارد به‌طور تخصصی نیاز به مشاوره پیش از ازدواج دارد.
این روانشناس در پایان تأکید می‌کند: «انتخاب همسر از روی ظاهر می‌تواند زندگی شما را به خطر بیندازد. اگر شما با مشاهده ویژگی‌های اخلاقی مثبت مثل شاد و پرانرژی بودن، دست‌ودل بازی، احساساتی بودن و… پروسه انتخاب را جلو ببرید، این به ضرر شما تمام خواهد شد زیرا احتمال اختلالاتی مثل اختلال شخصیت روانی یا اختلال دوقطبی وجود دارد. شما از کجا می‌دانید شاید فرد در طول دوران خواستگاری در فاز مانیک اختلال دوقطبی قرار داشته باشد و به همین دلیل هم رفتارهایی از خود نشان داده که توجه شما را جلب کرده است. چنین فردی دو- سه ماه بعد ممکن است در فاز افسردگی قرار بگیرد و شما احساس درویی و دروغ کنید درحالی‌که فاز فرد به دلیل اختلال دوقطبی تغییر کرده است؛ بنابراین، خیلی مهم است که ما در مشاوره پیش از ازدواج اولاً از زاویه یک فرد آگاه مسائلی که خودمان دریافت کردیم را با مشاور به مشورت بگذاریم ثانیاً مسائلی مثل تناسب شخصیت، سلامت روان و تناسب جنسی را بررسی کنیم و ببینیم آیا مسائل و مشکلات آسیب‌زایی وجود دارد یا خیر.»
