به گزارش حاشیه خبر، چنانچه فردی در به خواب رفتن یا خوابیدن دچار مشکل و چنین موضوعی سبب اختلال در عملکرد او در طول روز شود، می‌توان گفت فرد به بی‌خوابی دچار است و در واقع این بی‌خوابی به دو دسته تقسیم می‌شود.
بی‌خوابی اولیه زمانی اتفاق می‌افتد که فرد در خواب مشکل دارد، اختلال خواب او ممکن است به دلیل شرایط جسمی مانند آسیب‌ها و بیماری‌ها یا روانی مانند استرس باشد و این وضعیت بیشتر اوقات موقتی است؛ بی‌خوابی ثانویه نیز به طور معمول به دلیل مشکلات جسمی مانند تیروئید پرکار، افسردگی، عوارض جانبی داروها یا آپنه خواب ایجاد می‌شود.
کمبود خواب، بی‌خوابی یا بدخوابی و احساس داشتن خواب ناکافی یا بی‌کیفیت است که برای تشخیص آن باید این علائم حداقل در هر هفته، سه شب به مدت یک یا چند ماه وجود داشته باشد تا بتوان به آن به‌عنوان یک مسئله نگاه کرد و به دنبال درمان آن بود.
معیارهای تشخیص بی‌خوابی شامل موارد زیر است:
- مشکل در به خواب رفتن
- حفظ خواب
- بیدار شدن
- ناتوانی در بازگشت به خواب
اختلال در خواب مانند اضطراب است که یک شرایط روانی برای فرد ایجاد می‌کند و نیاز به درمان دارد تا آسیبی به بدن و به خصوص به مغز وارد نکند.
علت کمبود خواب
مهم‌ترین علت کمبود خواب شامل موارد زیر است:
- افزایش سن
- جنسیت (در زنان بیشتر رخ می‌دهد)
- داشتن سابقه افسردگی
- شیفت کاری
- سفر با هواپیما (آب به آب شدن) یا دیگر اختلالات خواب و بیداری
- اضطراب و نگرانی بیش از حد
- استرس
- غم
- هیجان شدید
- استفاده از نیکوتین، کافئین، الکل یا انواع دیگر محرک‌ها قبل از خواب
- بعضی داروها
- خوردن غذا قبل از خواب
- قطع دارو یا مصرف داروی جدید
- قرار داشتن در معرض نور
- خوابیدن زیاد در روز
- تیروئید پرکار
- بیماری‌های مختل کننده تنفس
- آرتروز یا سایر بیماری‌های مزمن
- سوزش دل یا بیماری‌های گوارشی
- سکته مغزی
- سندروم پای بی‌قرار
عوارض جسمی بی‌خوابی
چین و چروک: خواب کافی برای حفظ پوست و درخشش سالم آن لازم است، اولین جایی که دچار چین و چروک می‌شود، پلک‌ها هستند، پوست‌های این ناحیه بسیار نازک است و کمبود خواب باعث ایجاد پف چشم، خطوط ریز و سیاهی حلقه می‌شود.
در دراز مدت، کمبود خواب باعث پیری زودرس پوست می‌شود، در طول خواب، بدن رادیکال‌های آزاد شده را متابولیزه می‌کند، چنین ماده‌ای پیری و رشد سرطانی سلول‌های پوستی را تسریع می‌کند و بدون خواب کافی، رادیکال‌های آزاد شده بیشتری در پوست باقی می‌مانند که منجر به کیفیت پوست نامطلوب و حتی سرطان پوست می‌شوند.
خواب آلودگی روزانه: خواب آلودگی روزانه به صورت افت موقتی انرژی و هوشیاری فرد در اواسط بعدازظهر ظاهر می‌شود و به احتمال زیاد بعد از یک وعده غذایی سنگین یا دوز کم الکل یا هنگام نشستن در یک اتاق گرم، گوش دادن به یک سخنرانی خسته کننده، یا شرکت در یک جلسه کسل کننده رخ می‌دهد.
سرماخوردگی: طبق بررسی‌های انجام شده افرادی که کمتر از شش ساعت شبانه می‌خوابند مقاومت بدن آنها در برابر عفونت ویروسی تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد، به علاوه پژوهش دیگر نشان داده است کسانی که کمتر از هفت ساعت در شب می‌خوابند، سه برابر بیشتر از کسانی که بیشتر از آن می‌خوابند، سرما می‌خورند.
افزایش وزن: کمبود خواب باعث کاهش سطح لپتین در مغز و افزایش سطح گرلین در معده می‌شود، این هورمون‌ها مسئول تنظیم اشتهای فرد هستند و در شرایط بی‌خوابی فرد احتمال پرخوری، هوس کردن کربوهیدرات، قندها و غذای ناخواسته، بیشتر افزایش می‌یابد.
محققان دانشگاه کلمبیا آمریکا و دانشگاه شیکاگو آمریکا دریافتند افرادی که پنج ساعت در شب می‌خوابند ۵۰ درصد بیشتر چاقی دارند، در حالی که کسانی که شش ساعت می‌خوابند این میزان به ۲۳ درصد کاهش می‌یابد.
دیابت: مطالعه‌ای در دانشگاه شیکاگو آمریکا انجام شد نشان داده است که پس از یک هفته خواب ناکافی، بدن افراد سالم و بدون دیابت در حالت قبل از دیابت قرار می‌گیرد، محققان نتیجه این کار را به دلیل فعالیت بیش از حد سیستم عصبی مرکزی [ناشی از نخوابیدن] دانستند که بر توانایی لوزالمعده در تولید انسولین کافی برای تنظیم کافی سطح گلوکز تأثیر می‌گذارد.
بیماری قلبی: نخوابیدن اغلب باعث تولید بیش از حد هورمون‌های استرس در بدن می‌شود، چنین نداشتن تعادل می‌تواند منجر به تصلب شرایین شود و علاوه بر فشار خون بالا، موجب از دست دادن عضلات، افزایش ذخیره چربی، از دست دادن توده استخوان و تولید کمتر هورمون‌های رشد و تستوسترون، می‌شود.
سرطان: زنان سالمی که به طور منظم ورزش می‌کنند، اگر کمتر از هفت ساعت بخوابند، ۴۷ درصد بیشتر در معرض خطر سرطان قرار می‌گیرند، همچنین تحقیقات در دانشگاه استنفورد نشان داد خوب خوابیدن می‌تواند سلاح ارزنده‌ای در مبارزه با سرطان‌ها باشد.
کارگران شیفت شب [چه زن و چه مرد] ۳۵ درصد بیشتر در معرض خطر سرطان روده بزرگ هستند. طبق آژانس بین المللی تحقیقات سرطان، شیفت کاری به دلیل قرار گرفتن در معرض نور زیاد و در نتیجه عدم ترشح ملاتونین، به عنوان یکی از عوامل مخرب سلامتی شناسایی شده است.
عوارض روحی و روانی بی خوابی
عوارض روانی بی‌خوابی بیش از حد است که گاه در همان لحظه خود را نشان نمی‌دهد، تأثیرات روانی بی‌خوابی شامل موارد زیر است:
افسردگی و تحریک‌پذیری: تغییرات خلق و خویی به عنوان اولین نشانه‌های نخوابیدن به شمار می‌رود، این عامل موجب می‌شود در برخورد با خانواده رفتار تندی انجام دهید و حتی دوستان خود را از دست دهید یا در محیط کار فضای اتاق را با برخوردهای نادرست خود متشنج کنید.
معاشرت کمتر: به طور خلاصه، ترجیح می‌دهید در خانه بمانید تا اینکه بیرون بروید، این به این دلیل نیست که شما شخصیت ضد اجتماعی دارید، بلکه بسیار خسته هستید.
افت عملکرد ذهنی: از دست دادن خواب باعث می‌شود که در هر کار کارایی کمتری داشته باشید، به طور کلی، یک نسخه کسل کننده از خود در ذهن دوستان و اطرافیان خود ایجاد کنید.
کاهش توانایی برقراری ارتباط: مهارت‌های گفتاری و نوشتاری با کاهش خواب بدتر می‌شود.
خلاقیت پایین: کمبود خواب بسیاری از وظایف هیپوکامپ را مختل می‌کند، به این معنی که توانایی ایده پردازی کمتری خواهید داشت.
درمان بی‌خوابی
بی‌خوابی موقعیتی یا اپیزودیک، برای مثال بی‌خوابی ناشی از سفر هوایی، به طور معمول نیازی به درمان ندارند، چون تنها چند روز یا چند هفته طول می‌کشد، در این موارد، چرخه خواب فرد ممکن است بدون درمان به حالت عادی بازگردد.
در سایر موارد بی‌خوابی اپیزودیک، خواب‌آلودگی در طول روز و اختلالات اجرایی می‌تواند با قرص‌های کوتاه‌اثر درمان شود، با این حال، استفاده طولانی‌مدت از این داروها برای درمان سریع بی‌خوابی توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است به بروز عوارض جانبی، از جمله گیجی در طول روز و اختلال عملکردی منجر شوند.
داروهای بدون نسخه (OTC) برای درمان بی‌خوابی توصیه نمی‌شوند، این داروها شامل آنتی‌هیستامین‌ها هستند که باعث عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی یا گیجی در طول روز می‌شوند.
به طور کلی، سبک زندگی مدرن امکان داشتن خواب کافی را از انسان‌ها گرفته است، اگر برای داشتن خواب راحت تلاش نکنید و برخی از عادت‌های سالم را در برنامه روزانه خود قرار ندهید، به عوارض ناشی از بی‌خوابی دچار می‌شوید، بنابراین برای اینکه سلامت جسمی و سلامت روانی خود را از دست ندهید، بهتر است به کیفیت خواب خود اهمیت زیادی دهید.
