به گزارش حاشیه خبر،در ایران عرقیات گیاهی یکی از فرآورده های دارویی سنتی پرمصرف می باشد، لذا آشنایی با خواص، طبع و همچنین اطمینان از سلامت عرقیات مصرفی بسیار حائز اهمیت است.
در این مقاله علاوه بر اشاره به خواص و طبع برخی عرقیات گیاهی رایج و پرمصرف، به نتیجه یک پژوهش علمی در رابطه با مطالعات میکروبی عرقیات صنعتی و سنتی تولید شده در شهر کاشان اشاره شده است.
با توجه به فزونی گرفتن میل افراد به استفاده از طبیعت و فرآورده های طبیعی در روند درمان خود، افزایش آگاهی و اطلاعات در این زمینه بسیار مهم و تعیین کننده می باشد. به عنوان مثال در حال حاضر در حدود نیمی از فرآورده های دارویی تولید شده در کشور ایالات متحده دارای منشاء گیاهی هستند.
عرقیات گیاهی نوع ضعیف شده اسانس ها می باشند و در هنگام تهیه آن ها از آب بیشتری استفاده شده است تا برای مصارف خانگی و دارویی رقیق تر گردند. بنابراین عرقیات در مقایسه با اسانس ها باید در حجم بیشتری مصرف شوند که البته زیاده روی در مصرف آن ها می تواند برای مصرف کننده عوارض جانبی به همراه داشته باشد.
یکی از فاکتورهای مهم در استفاده از فرآورده های گیاهی نظیر عرقیات، آگاهی از طبع و خواص اثبات شده و علمی آن هاست. در جدول زیر خواص و طبع برخی عرقیات گیاهی به اختصار آورده شده است:
|
طبع |
خواص |
نام عرق گیاهی |
|
سرد |
ضد عفونت مجاری ادراری – سنگ شکن – مدرقوی – ضد سیاه سرفه | خارشتر |
| گرم و خشک | مدر قوی – رفع سنگ کلیه ومثانه – کیسه صفرا- تصفیه خون | خارخاسک |
| گرم | درمان و بهبود کاهش قند خون ، تحریک کننده آنزیم های کبدی ، افزایش دهنده انسیون ، درمان دیابت | بوقناق |
| سرد | مفید برای کبد – ضد جوش – ضد خارش – تصفیه کننده خون – کاهنده چربی | کاسنی |
| گرم | معطر و خشبو کننده ، مقوی روده و معده ، باد شکن ، رفع سر درد بوی بد دهان ، مخصوصا بوی سیر را از بین می برد | هل |
| گرم | ضد دل درد – دلپیچه – ضد نفخ – بادشکن – تقویت کننده معده کودکان | نعناع |
| گرم | برطرف کننده کیست تخمدان و فیبرم ، زخم ضد چسبندگی رحم | فراسیون |
| گرم | مفید برای پوست درمان زخم و جراحت ها و سوختگی ها – تصفیه کننده خون ، مفید برای کبد ، کنترل قند خون ، مرطوب کننده پوست | آلوئه ورا |
| معتدل | ضد خارشهای پوستی – صفرا بر- تقویت کبد – نشاط آور- ضد نفخ – اشتها آور | شاهتره |
| گرم | تقویت کننده مغز واعصاب – نشاط آور- تقویت قلب | بهارنارنج |
| سرد | ضد خون ریزی – قابض روده – درمان اسهال و بواسیر- تقویت رشد مو – ضد آفت | مورد |
| گرم | خواب آور- مسکن – تقویت قلب – اشتها آور | سنبل الطیب |
| گرم | ضد ورم روده ومعده – ضد روماتیسم و نقرس – رفع اختلالات قاعدگی و درد دوران قاعدگی | بومادران |
| گرم | پایین اورنده فشار خون ، تنظیم کننده قند خون ، چربی خون ، ضد مسمومیت حاصله از نیکوتین سیگار و الودگی هوا | سیر |
| گرم | پایین آورنده قند خون ، درمان نقرس ، ورم مفاصل که از سردی باشد تسکین می دهد | برگ گردو |
| گرم | ضد چربی خون – جهت پایین آوردن کلسترول – ازدیاد شیر مادران – درمان لاغری | شوید |
| سرد | تصفیه کننده خون ، ادرار اور ، لاغر کننده و آب کننده چربی اطراف شکم ، مسکن مفید برای روماتیسم و آرتروز جلوگیری از ریزش مو | باباآدم |
| گرم | مسکن – ضد سرماخوردگی – مقوی معده – معالج بیماریهای قارچی پوست – ضد ورم بینی و گلو | آویشن |
| سرد | پایین اورنده قند خون ، مفید برای نارسایی کبدی ، رفع سردرد ، تقویت حافظه ، مدر ، تسکین درد دندان | برگ زیتون |
| گرم | ضد چاقی – تصفیه کننده خون – ضد هیستری و تشنج – افزایش شیر مادران – بادشکن – هضم کننده غذا – کاهنده چربی خون | زیره سیاه |
| گرم | ضد درد ، ضد عفونی کننده ، ضد افسردگی ، ضد التهاب ، خلط آور ، ضد ویروس ، گردش خون ، گشاد کننده عروق ، ضد سیاه سرفه | رزماری |
| سرد و خشک | درمان التهاب معده، کاهش فشار خون و تقویت عمومی بدن مفید است ، خاصیت تب بری ، کمک به هضم غذا | همیشه بهار |
| معتدل | تقویت کننده قلب – رفع ناراحتی های اعصاب – ضد تپش قلب | بیدمشک |
| سرد | رفع سوء هاضمه ، تقویت معده ، تقویت بینایی ، ضد عفونی ، کننده مجاری تنفسی ، ضد انگل | کاکوتی |
| گرم | ضد نفخ معده – ضد ترشی معده – ضد عفونت – ضد انگل – بادشکن – درمان عوارض بعد از ترک اعتیاد | زنیان |
| سرد | آرام بخش ، نرم کننده ، معرق ، ادرار آور ، تصفیه کننده خون ، رفع التهاب و ورم کلیه | گل گاوزبان |
| معتدل | منبع ویتامین ، ضد تب ، اشتها آور ، خنثی کننده سم ، به دلیل وجود ویتامین C و عناصر معدنی بالای آن درمان تیروئید مفید است | بولاغ اوتی |
| گرم | مقوی قوای جنسی ، درمان کننده نقرص ، ضد اسهال ، هضم کننده غذا ، و ضد انگل | مرزه |
| گرم | ضد خستگی های روحی – استفراغ های دوران بارداری – برونشیت و تشنج – ضد قلنج – درمان دل پیچه | بارنجبویه |
| گرم | معطر کننده – محرک – بادشکن – مدروقاعده آور- درمان بواسیر ونقرس – ازدیاد شیر مادران | رازیانه |
| گرم | مفید جهت سردرد و سرگیجه لرزش بدن ، عصبانیت ، ضربه های مغزی ، فراموشی و درمان نقرس ، خواب آور ، رفع عفونت های مجاری تنفسی ، و گریپ | بابونه |
| سرد | درمان تب های شدید ودردهای تناسلی – زردی پوست (یرقان) – تصفیه خون. | بید |
| گرم | درمان قاطع زخم معده واثنی عشر- ضد سرفه – صفرا بر. | شیرین بیان |
| گرم | تقویت کننده اعصاب – معالج برونشیت و زکام – پایین آورنده تب و نیروبخش – ضد تشنج وصرع درمان بیماری های عصبی | اسطوخودوس |
| گرم | درمان زخم معده ، تنظیم قاعدگی ، رفع دل درد ، ضد انگل ، تقویت معده ، هضم کننده غذا ، رفع اسهال و استفراغ | شاهسپرم |
| گرم | مفید در رفع بیماری های پوستی و جلدی – ضد چربی و قند خون – ضد خونریزی – بازکننده عروق – مدر | گزنه |
| گرم | معطر ، مقوی قلب ، تقویت لثه ، صفرابر ، رفع غش و ضعف و بیهوشی ، دفع بلغم | گلاب |
| گرم | ضد سیاه سرفه وگریپ – خلط آور- بادشکن – قابض – بازکننده عروق – ضد عفونی کننده | پونه |
| گرم | تقویت کننده معده – کمک به هضم غذا – بادشکن – ضد سردی – ضد تهوع واستفراغ | چهل گیاه |
| معتدل | جهت درمان مشکلات کبد ، دشمن هپاتیت ، انتی اکسیدان قوی | خارمریم |
| سرد | درمان اسم ، ضد ناراحتی های عصبی و عضلانی ، رفع التهاب مثانه ، برونشیت و گرفتگی صدا ، نرم کننده پوست | گل ختمی |
| سرد | نیرو دهنده ، باد شکن ، مفید در درمان بیماری های عفونی ، ضد کرم و باکتری معده و روده ، ضد سرع و تشنج ، ضد آفت دهان و جوش | گشنیز |
| گرم | رفع اسپاسم های دستگاه گوارشی، رفع اختلالات کیسه صفرا ، بهبود دردهای عضلانی، روماتیسمی و عصبی، ضدخارش و کهیر ، ضدنفخ، ضداسهال، تقویت اعصاب | نعناع فلفلی |
| گرم | ضد دیابت – ضد رماتیسم واسهال – ضد سینوزیت – ضد انگل – ضد نفخ |
مریم گلی |
عرقیات گیاهی را می توان بر اساس چند کاربرد عمده و پرمصرف نیز تقسیم بندی نمود:
عرقیات گیاهی مفید برای پوست
- گلاب
- عرق شاتره
- عرق بابونه
- عرق برگ چنار
عرقیات گیاهی مفید برای برای لاغری
- عرق کاسنی
- عرق رازیانه
عرقیات گیاهی مفید در سرماخوردگی
- عرق بابونه
- عرق خارشتر
- عرق پونه
- عرق زنیان
- عرق زیره
عرقیات گیاهی برای کاهش استرس
- گلاب
- عرق کاسنی
- عرق بابونه
- عرق آویشن
- عرق بومادران
- عرق اسطوخودوس
- عرق بهارنارنج
- عرق سنبل الطیب
عرقیات گیاهی ضد نفخ
- عرق رازیانه
- عرق نعناع
- عرق بابونه
- عرق پونه
- عرق زیره
- عرق شوید
- عرق هل
همان طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، یکی از موارد مهم در مصرف عرقیات، اطمینان از سلامت و عدم آلودگی آن به میکروب ها است. در سال ۱۳۹۱، تعداد ۱۳۲ نمونه از عرقیات گیاهی سنتی و صنعتی تولید شده در شهر کاشان در دانشگاه علوم پزشکی کاشان مورد مطالعه میکروبی قرار گرفت. آزمون های میکروبی بر اساس استاندارد ملی ایران و برای شمارش باکتری های هوازی، کپک و مخمر، شناسایی کولی فرم ها، انتروکوکوس، سودوموناس و … انجام گرفت. بر اساس این مطالعه، از ۱۳۲ نمونه عرقیات مورد بررسی، ۷۱ مورد از عرقیات سنتی و صنعتی ارایه شده در شهر کاشان بر اساس استاندارد ملی ایران به علت شمار باکتری های بی هوازی، کپک و مخمر غیرقابل استفاده بودند.
با توجه به این بررسی و عدم امکان تشخیص آلودگی های مذکور بدون انجام آزمون های خاص، توصیه اکید می گردد از عرقیات پاستوریزه تولید شده در کارخانجات مورد تایید استاندارد استفاده شود.
