پرخاشگری در دوران کودکی موضوعی قابل تامل است زیرا پیش بینی کننده رفتار پرخطر بعدی است. نتایج مطالعات و تحقیقات نشان می دهد که کودکان پرخاشگر به دلیل نداشتن روابط اجتماعی سالم و عدم توانایی در شیوه های حل تعارض فردی و گروهی دست به اعمال تند و خشن می زنند.
براین اساس خشونت و پرخاشگری در کودکان از جمله نشانگان و علائمی است که به سبب پیامدهای آتی و خطرات آن باید مورد توجه قرار گرفته و برای رفع آنان تلاش شود.
خانواده، مدرسه، دوستان و جامعه ارکان مهمی هستند که بر شکل گیری رفتار خشن و تقویت و تشدید آن اثرگذارند؛ در نظر داشتن این نهادهای اجتماعی از سویی و توجه به عوامل روانی و درونی از جمله مولفه هایی هستند که می توان در ریشه یابی و مهار پرخاشگری در کودکان مورد توجه قرار داد.
پرخاشگری می‌تواند آموخته شود
روانشناس کودک روز سه شنبه در گفت وگوی اختصاصی با خبرنگار ایرنا و در توضیح علت‌های پرخاشگری در کودکان بیان کرد: در ارتباط با بحث پرخاشگری کودکان موضوعات و علل متفاوت است؛ به این ترتیب که کودکان در ابتدا باید مورد بررسی قرار گیرند تا ببینیم پرخاشگری آنان علل بیرونی دارد یا درونی؟ یعنی آیا این پرخاشگری برون ریزی شده یا در دورن کودک قرار دارد؟
نازنین گمار ادامه داد: بر این اساس پرخاشگری درونی، ویژگی هایی همچون گوشه نشینی، گریه کردن، خجالت کشیدن، نماندن با پدر و مادر و … را در برمی گیرد.
وی افزود: این پرخاشگری درونی منجر به پیامدهایی چون سردرد، دل درد می شود و توانایی کودک را در مواردی کاهش می دهد؛ مثلا کودکی که دارای پرخاشگری درونی است به دلیل اینکه توانایی و رغبت برقراری ارتباط با همسالان خود را ندارد، می خواهد به بهانه بیماری در خانه بماند و از رفتن به مدرسه اجتناب می کند.
گمار به معرفی نمودهای بیرونی پرخاشگری کودکان پرداخت و بیان کرد: کودکان نمودهای بیرونی پرخاشگری خود را در اشکال کتک کاری کردن (حتی دست بلند کردن روی والدین)، بددهنی و … نشان می دهند.
وی تصریح کرد: پرخاشگری می تواند عوامل متعددی را شامل شود و دلایلی مختلف را در برگیرد: از جمله اینکه کودک پرخاشگر شاهد پرخاشگری والدین باشد. یعنی اینجا کودکان یک الگوی پرخاشگری را از والدین خود دارند. یا این پرخاشگری را می توانند در دوستان خود مشاهده کرده و تکرار کنند؛ اگر کودک پسر باشد این تقلید و تکرار بسیار بیشتر است.
گمار در توضیح علت دیگری که می تواند سبب پرخاشگری در کودکان شود، یادآور شد: موضوع دیگری که در بررسی علت پرخاشگری کودک باید مورد توجه قرار گیرد، کمیت و کیفیت خواب کودک است؛ یعنی باید ببینیم ساعت خواب کودک درست است و آیا زمان طلایی (golden time) خواب را از دست داده اند یا نه؟
این روانشناس بیان کرد: در کنار این موارد کودکان پرخاشگر می توانند الگوهایی را از جامعه (در معنای کتاب، تلویزیون، همسن و سالان و هرچیزی که در اطراف کودک است و می تواند نمودی از یادگیری رفتار پرخاشگرانه باشد) دریافت کند.
ریشه همه مسائل و مشکلات کودکان در خانواده است
گمار با تاکید بر اهمیت خانواده در ریشه یابی مشکلات کودکان متذکر شد: قبل از هر چیزی برای همه این موارد باید به دنبال ریشه و علت بود. اگر این ریشه پرخاشگری پیدا نشود به طبع این مشکل افزایش پیدا کرده و معضلات دیگری چون اضطراب و بیماری هایی را هم به همراه دارد.
وی افزود: در نتیجه برای حل مشکل پرخاشگری اول باید علت آن را ریشه یابی کرده و سپس به دنبال راه حل آن برویم و حتی اگر بتوانیم با افزایش مهارت های زندگی به دنبال رفع آن باشیم.
گمار ادامه داد: یونیسف ۱۰ مهارت را برمی شمرد که اگر بچه ها آنان را یاد نگیرند هم از لحاظ جسمی آسیب می بینند و هم از لحاظ روحی. یکی از این مهارت های ۱۰ گانه مهارت کنترل خشم است.
این روانشناس خاطرنشان کرد: اگر میزان خشم کم باشد بسیار راحت می توان در مورد کودکان کوچکتر با یاد دادن مهارت هایی چون چراغ راهنمایی و رانندگی و در کودکان کمی بزرگتر با آموزش مهارت صندلی خالی یا شکست الگوهایی که یاد گرفته است تلاش کرد تا کودکان به زندگی سالم بازگردند.
وی تاکید کرد: ریشه همه مسائل و مشکلات کودکان در خانواده است. اگر کودکان در خانواده هایی رشد کنند که خود را اصلاح نکنند و انتظارات بالایی از آنان داشته باشند، متاسفانه آسیب کودکان بیشتر خواهد شد.
گمار توضیح داد: در نتیجه خانواده اول از همه باید خود را اصلاح کند. کودکان آیینه تمام قد خانواده ها هستند یعنی حتی خانواده ها باید این را در نظر بگیرند که (اگر بسیار خوشبینانه نگاه کنیم) فرزندانشان اگر بدتر نشوند دقیقا مانند پدر و مادر خود می شوند و همانند آنان رفتار می کنند.
