تصور کنید که یک روز همسر شما کنترل خشم اش را از دست می‌دهد و بر سر شما فریاد می‌زند، حال تصور کنید که او ۳ برابر شماست و هنگام فریاد زدن به سمت شما هم خم شده است. حال باز هم تصور کنید که شما برای غذا، سرپناه، احساس امنیت و حفاظت کاملا به او وابسته هستید و او منبع اصلی دریافت عشق، احساس امنیت و اعتماد به نفس و شناخت شما از دنیای اطراف است.
حال تمام احساسات بالا را با هم جمع کنید و ۱۰۰۰ بار بزرگتر کنید. این دقیقا اتفاقی است که در درون کودک وقتی بر سرش فریاد می‌کشید، می‌افتد. یا اینکه حتی اگر سر کودک فریاد نزنید و با هم دعوا هم بکنید، چنین بلایی سر احساس امنیت و عشق کودک نسبت به شما و دنیای خودش می آید. بنابراین آثار منفی این رفتار خیلی زیاد است.
پرده دیگر، مادر اخم می کند و پدر لبخند می زند. این فرمانده دستور حمله می دهد و آن یکی دستور عقب نشینی. با این وضعیت کودک شما هرگز نخواهد فهمید که چه کاری خوب است و چه کاری بد. این تعارض ، یعنی دوگانگی در سبک فرزندپروری والدین که عاملی جز احساس عدم امنیت برای بچه ها نخواهد داشت و این مسئله به اضطراب بچه ها منتهی می شود.
یکی از مهمترین کلیدهای تربیت یک فرزند سالم ایجاد احساس امنیت در او است. پدر و مادر باید سعی کنند در کودک احساس امنیت ایجاد کنند، نه اینکه با رفتارهایشان یک موجود متخاصم، لجوج و شکسته خورده تربیت کنند که مدام با همه سر جنگ داشته باشد. اما چگونه؟
عامل اصلی ایجاد امنیت در کودک رابطه پدر و مادر با هم و با فرزندان است. در هجده ما اول نوزاد فقط مادر را می شناسد و همه چیز حتی خود را جزئی از مادر می داند. در هجده ماه دوم پدر به عنوان نماد قدرت و قانون بین مادر و فرزند قرار می گیرد و از سه سالگی خانواده یعنی پدر و مادر با هم منشأ امنیت فرزند هستند. در این سال های حساس رابطه پدر و مادر با هم می بایست پر از مهربانی آرامش و شادی باشد.
البته به ایده آل نباید فکر کرد، اختلاف نظر و بگومگو بین همسران امری طبیعی است نکته مهم تعداد دفعات، طولانی شدن مدت زمان و چگونگی مدیریت آن ها است. اگر پدر به سمت خشونت های فیزیکی و کلامی گرایش داشته باشد و مادر با مظلوم نمایی یا خشونت متقابل واکنش نشان دهد، احساس امنیت در فرزندکاهش می یابد. تشنج در رابطه والدین یکی از عوامل اصلی ایجاد عدم احساس امنیت در فرزندان است.
*کودکانتان را در آغوش بگیرید
طبق تحقیقات روانشناسی، نوزادانی که به محض گریه کردن در آغوش کشیده می شوند، مستقل تر، کنجکاوتر و امنیت بیشتری احساس می کنند . پس احتمالا این جمله را زیاد شنیدید، که (اینقدر بغلش نکن، یا بغلش نکن بغلی می شه). اما برخلاف باور پیشینیان، هر اندازه که فرزندتان نیاز دارد او را در آغوش بکشید او امنیت و آرامش و عشق را تجربه خواهد کرد.
«سارا رحیم زاده» روانشناس کودک در این باره می گوید: «والدین مهمترین و اصلی ترین مرجع امنیت در زندگی کودک هستند. اگر رفتار والدین طوری باشد که نشان بدهد، هیچ کنترلی بر زندگی کودک ندارند، روند بی اعتمادسازی و بی اطمینانی در زندگی کودک آغاز می‌شود. به هرحال کودکان ذاتا به سمت محدودیت‌ها حمله می‌برند، چون نیاز دارند بدانند که محدودیت‌هایی هم وجود دارند و افرادی هم هستند که می‌خواهند امنیت آنان را تأمین کنند.
بنابراین وظیفه ما به عنوان والدین ساختن یک بچه خاص نیست، بلکه وظیفه ما این است که مکانی سرشار از عشق، امنیت و ثبات برای بچه ها فراهم کنیم، طوری که هر بچه ای با شخصیت غیرقابل پیش بینی بتواند در آن محیط شکوفا شود.»
برخی از مهمترین راهکارهایی که می توان برای ایجاد حس امنیت در کودکان انجام داد را با هم مرور می کنیم:
۱-پدر ، مادر، صدایتان را بالا نبرید!
کودکان به محض بالا رفتن صدای پدر و مادر دچار احساس ناامنی می شوند . رحیم زاده در این باره می‌گوید: «دعوای والدین برای کودک به عنوان خطری برای مادر تلقی می‌شود و کودک و فرزند ما به شکل وسواس گونه ای هراسان و نگران مادر می‌شود اما نمی‌تواند واکنشی نشان دهد. بنابراین یکی از حقوق مسلم کودک تأمین امنیت مادر است . اعتماد به تداوم تأمین امنیت مادر برای تأمین امنیت روانی کودک بسیار مهم است.»
کودکان نیاز به احساس امنیت و آرامش دارند، مسئولیت ایجاد یک محیط آرام در خانه به عهده والدین است. آنها در محیط آلوده به جنجال و تهدید و وحشت، لجباز و سرسخت می شوند.
۲-از کنار نیازهای بچه ها به سادگی نگذرید
کودک موجودی استثنایی است که باید به او عشق و محبت داد و این بزرگترین نیاز اوست. از کنار خواسته‌های کوچک او نباید به آسانی گذشت. پاسخ به این نیازها ، پاسخ به امنیت کودک است. کودکان فراتر از آنچه که فکر می‌کنیم، می‌فهمند. بنابراین مطمئن باشید که پاسخ نگاه ها و مهربانی های ما را خواهند داد.
۳-حریم خصوصی بچه ها را حفظ کنید
رحیم زاده درباره اهمیت حریم خصوصی بچه ها به ویژه در دوره نوجوانی می‌گوید: «مادری که کیف فرزندش را می‌گردد تا در آن چیزی پیدا کند، در واقع امنیت بچه را به خطر انداخته است و باعث می‌شود بچه اگر بخواهد چیزی هم پنهان کند، در سوراخ های امن تری قایم کند، ولی اگر حریم ها را نگه داریم و به روش های بهتری مراقب بچه ها باشیم، امنیت آنها هم بهتر تامین می‌شود.»
بنابراین هیچ قانون کلی برای پدر و مادر خوب بودن یا کودک خوب بودن وجود ندارد جز اینکه برای داشتن یک کودک سالم و شاد به او عشق و احساس امنیت بدهیم. به حرف هایش گوش دهیم و او را تشویق کنیم.
۴-با حضورتان به کودکان احساس آرامش بدهید
اگر فرزند کوچکی دارید که مدام دوست دارد، نزدیک او باشید. حتی اگر در اتاق دیگری هم هستید با صحبت کردن با او نشان دهید که حضور دارید و به او احساس امنیت و آرامش بدهید.
۵-لحن صدایتان را کنترل کنید
رحیم زاده می گوید: «بچه‌ها بی نهایت به لحن صدای والدینشان حساس هستند و احساس امنیت و یا عدم امنیت را از لحن صدا دریافت می‌کنند. وقتی با فرزندتان صحبت می‌کنید لحن صدای شما بسیار مهم است زیرا علامتی همراه دارد که نشان می‌دهد احساس طعنه، عصبانیت، ملایمت یا دلگرم کننده دارید.
اگر از آن دست والدینی هستید که برای تهدید بچه و آرام کردنش در محیط دیگری به او می‌گویید که به خانه برویم چنین و چنان می‌کنید، بهتر است بدانید که حس امنیت نسبت به خانه و خانواده را از فرزندتان می‌گیرید. چون خانه باید برای کودک باید محلی امن برای آرامش باشد.»
۶-بچه ها را از دیگران نترسانید
گاهی برخی پدر مادر ها باعث می شوند که بچه ها از مردم ، حیوانات یا محیط های دیگر بترسند و این باعث می شود که بچه ها احساس کنند دنیا جای ناامنی است، برای پرهیز کردن از برخی افراد با شخصیت های خاص می بایست بچه ها را آگاه کرد نه اینکه آنها را از همه به طور کامل بترسانیم و آنها حس کنند دنیا جای ناامنی است و آدم ها همه بد هستند، بنابراین در کودک احساس امنیت ایجاد کنید و او را از دیگران نترسانید.
۷-مهمترین جملاتی که به کودک حس امنیت می‌دهد
رحیم زاده برخی جملاتی که به کودکان حس امنیت می دهد را اینگونه بیان می کند:
«من اینجا هستم و بغلت می کنم»
«من اینجا هستم ، کنار تو نمی گذارم آسیب ببینی».
«من اینجا هستم و صدایت را می شنوم، خواسته ات را به من بگو، لازم نیست جیغ بکشی و گریه کنی تا توجه ام را جلب کنی.»
«من اینجا هستم و تو آرام باش.»
«من اینجا هستم و می تونی روی من حساب کنی».
در نهایت اینکه امروز خود ما و فرزندانمان نیاز به احساس امنیت داریم. اینکه باور داشته باشیم محیط امن است و همیشه تحت مراقبت هستیم. هنر والدین این است که تا می توانند محیط را برای بچه هایشان امن تر کنند و این دایره امن را بزرگتر کنند نه ناامن تر و کوچکتر.ما در حال ساخت باورهای بنیادین بچه هایمان هستیم و اینکه کشور و محیط زندگی ما ناامن باشد و مدام از آن بترسیم، طبیعی است که در آینده میل به زندگی در آن نداشته باشیم. اینکه خانه مان امن نیست و همه درگیر هستیم، طبیعی است که بچه مان از این محیط در آینده فراری خواهد شد. پس چه بخواهیم و چه نخواهیم باید محیط را امن کنیم و نیازهای کودک را تأمین کنیم.
شما برای امنیت بیشتر کودکتان چه کارهایی انجام می‌دهید.
